مطالعه تطبیقی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

محمد حسن محقق معین

اردی بهشت 1391

هرچند اتخاذ رویکرد های نوین به عرصه ارزشیابی تحصیلی در دهه هشتاد شمسی در ایران مشهور به ارزشیابی توصیفی می توانست ثمرات مثبتی بیش از این و خسارات کمتری داشته باشد اما همین قدر هم که هست ارزشیابی تحصیلی در ایران را در مقایسه با برخی از کشورها مثلا ایالات متحده امریکا به لحاظ علمی پیشتاز تر نموده است.باید قدر این موقعیت را دانست!به نظر من بزرگترین دستاورد دهه هشتاد ارزشیابی تحصیلی در ایران مصوبه سال 1383 شورای عالی آموزش و پرورش تحت عنوان " اصول حاکم بر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی" است.توصیه اکید من این است که ارزش این اصول گرانبها را در وضع هر مصوبه دیگری در عرصه سیاست گزاری آموزشی بر مبنای آن و بدون تخطی از آن بدانیم.

اصول حاكم بر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در ایران

اصول پیشرفته حاكم بر ارزشیابی  پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در ایران در هفتصدوسیزدهمین جلسه  شورای عالی  آموزش و پرورش در تاریخ 21/7/83 به تصویب رسیده است.این اصول به عنوان سیاست های کلی  مبنای هرگونه فعالیت در این عرصه در آموزش و پرورش ایران هستند.

متن مصوبه:

به منظور نظام بخشی به فعالیت های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وبا توجه به رویكردها ونگرش های نوین در تعلیم وتربیت ، اصول زیر تحت عنوان « اصول حاكم بر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی » تعیین می شود:

1-     جدایی ناپذیری ارزشیابی از فرایند یاددهی ـ یادگیری .ارزشیابی دانش آموزان باید به عنوان بخش جدایی ناپذیر فرآیند یاددهی – یادگیری و نه به عنوان نقطه پایانی آن تلقی شود .

2-     استفاده از نتایج ارزشیابی در بهبود فرایند یاددهی ـ یادگیری و اصلاح برنامه ها و روشها.هدف غایی ارزشیابی ، اصلاح وبهبود فرآیند یاددهی _ یادگیری است ونتایج ارزشیابی ها باید در اصلاح برنامه ها وروشها مورد استفاده قرار گیرد.

3-     هماهنگی میان هدف ها، محتوا، روش های یاددهی- یادگیری و فرایند ارزشیابی .درارزشیابی باید تناسب و هماهنگی بین هدف ها، محتوا و روش های یاد دهی - یادگیری مربوط به هر درس مورد توجه قرار گیرد.

4-     توجه به آمادگی دانش آموزان.در طراحی و اجرای انواع برنامه های ارزشیابی باید به آمادگی های جسمی، عقلی، عاطفی و روانی دانش آموزان توجه شود.

5-     توجه به رشد همه جانبه دانش آموزان.در ارزشیابی باید به جنبه های مختلف رشد بدنی، عقلی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و حركتی دانش آموزان توجه شود.

6-     توجه همه جانبه به دانش ها، نگرش ها و مهارتها .در ارزشیابی، متناسب با محتوای آموزش وپرورش باید به حیطه دانش ها، نگرش ها و  مهارت های دانش آموزان توجه شود.

7-     توجه به ارزشیابی دانش آموز از یادگیری های خود (خودارزشیابی).
در ارزشیابی باید شرایطی فراهم شود كه دانش آموز نیز بتواند از یادگیریها و عملكرد های خود و دیگر دانش آموزان ارزشیابی كند.

8-     ارزشیابی ازفعالیتهای گروهی. درنظام ارزشیابی،علاوه برارزشیابی فردی، باید از فعالیتهای گروهی نیز ارزشیابی به عمل آید.

9-     توجه به فرآیندهای فكری منتهی به تولید پاسخ. درارزشیابی باید علاوه بر پاسخ نهایی، به فرآیندی كه منجر به تولید پاسخ شده است توجه كرد.

10-تأكید بر نوآوری و خلاقیت.  درارزشیابی باید با تأكید بر روش حل مسأله، زمینه رشد و شكوفایی دانش آموزان را فراهم كرد.

11-تنوع روش ها و ابزارهای اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی. با توجه به اهداف ،ماهیت ونوع موارد ارزشیابی ، از انواع مختلف روش ها و ابزارهای ارزشیابی(مانندپرسشهای شفاهی،آزمون های عملی،انواع پرسشهای عینی و انشایی ، روش های مشاهده رفتار، پوشه های مجموعه كار ، ارایه مقالات وطرح ها، گزارش مربوط به فعالیت های تحقیقاتی، ارزشیابی عملكردی،ارزشیابی مستمر، انواع دست ساخته ها، روش خودسنجی و...) استفاده می شود.

12-استفاده از انواع ارزشیابی.در فرآیند یاددهی- یادگیری لازم است با توجه به هدف ها، محتوا و روش های تدریس از انواع ارزشیابی ها (از قبیل تشخیصی، تكوینی، مجموعی، هنجار مرجع، هدف مرجع، درونی، بیرونی، ملی و...) استفاده شود.

13-استقلال مدرسه و معلم در فرایند ارزشیابی.در فرایند ارزشیابی باید استقلال مدرسه و معلم در چارچوب سیاستهای كلی آموزش و پرورش حفظ شود.

14-اصل رعایت قواعد اخلاقی و انسانی در ارزشیابی.به موجب این اصل ، ارزشیابی باید به گونه ای ساماندهی واجرا شود كه موجب خدشه دار شدن حقوق ،تعاملات انسانی ، اعتماد به نفس و سلامت روانی دانش آموز یا معلم نگردد.

15-اصل توجه به تفاوت های فردی.  در انجام ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می بایست به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه شود .

16-ضرورت هماهنگی در تحقق اصول ارزشیابی.در به كار گیری اصول فوق الذكر باید میان سازمان ها، مراكز ، ادارات، واحدها و سایر     بخش های مسئول ارزشیابی در مورد روشها ، ابزارها، معیارها  و برنامه های اندازه گیری و سنجش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، تعهدو هماهنگی كامل وجود داشته باشد.