فصل پنجـم:
تحليل و جمع بندي گزارش گروه پشتيباني طرح ارزشيابي توصيفي استانها

شواهد اجراي استانی

ستاد اجرايي طرح ارزشيابي توصيفي در بهار سال 83 با توجه به اتمام اجراي يک ساله طرح ازرشيابي توصيفي در استانها، طي بخشنامه اي از گروههاي پشتيباني استانها در خواست نمود که گزارش کاملي از اجراي طرح به دفتر ازرشيابي توصيفي ارائه دهند که شامل اقدامات اجرايي و فعاليتهاي پشتيباني و ديدگاههاي معلمان وصاحب نظران و مديران و والدين باشد. مجموع گزارشهاي استاني که يک مورد آن پيوست گزارش مي باشد در مقو لات زير طبقه بندي و تحليل شد که به شرح زير است.

الف- قوتها و پيامدهاي اجر

-1توجه به حيطه هاي عاطفي و رفتاري2- پيگيري ابعاد مختلف توسط معلم 3-كاهش اضطراب امتحان 4-توجه به ارزشيابي مستمر و فرايندي5-عدم مشاهده ترس از جواب دادن و فرار از مدرسه6-درگير شدن اولياء با امور تحصيلي دانش آموزان7-امكان اجراي برنامه هاي تكميلي و جبراني در طول سال تحصيلي و ابتداي ورود به پايه بالاتر 8-ارائه اطلاعات از خصوصيات و رفتارهاي دانش آموزان9-تنوع ابزارها 10-رهايي از شماتت و فشارهاي رواني نمره بيست11-افزايش علاقه به يادگيري12-ايجاد رقابت سالم13-كاهش پديده تقلب14-افزايش كارآمدي دانش آموزان15-عدم شرمندگي به دليل اخذ نمره پايين16-تعامل بيشتر اولياء با مدارس17-افزايش شناخت معلمان و مديران با شيوه هاي ارزشيابي18-به كارگيري ابزارهاي متفاوت19-ارائه بازخوردهاي پيوسته به دانش آموز و اولياء20- افزايش بهداشت رواني21-رشد عاطفي و اجتماعي و شخصيتي دانش آموز 22-احساس لذت و غرور از ديدن پوشه كار23-افزايش دوستي معلم و شاگرد 24-از بين رفتن حس حسادت 25-افزايش نظم و انضباط26-از بين بردن حساسيت والدين نسبت به نمره27-از بين رفتن مقايسه دانش آموزان با يكديگر28-آزادي عمل بيشتر دانش آموزان دركلاس و خانه29-كاهش وابستگي دانش آموز به معلم 30-پيشرفت قابل ملاحظه كلاس در مقايسه با ساير كلاسها31-رضايت اولياء دانش اموزان از اجراي طرح 32-تغيير و تحول در شيوه آموزش و نحوه قضاوت در عملكرد دانش آموز33-تغيير ديدگاه فراگيران از نمره گرايي به امر مهم يادگيري34-ارزش پيدا كردن فعاليت دانش آموز در كار گروهي ، كاربرد وسايل كمك آموزشي 35-قضاوت معلم براساس نحوه فعاليت ، توانايي ، استعداد نه براساس داده هاي كمي ناشي از نمره 36-تقويت اصل مشاركت ، همفكري و فعاليت در كار گروهي و تقويت روابط اجتماعي37-متكي بودن دانش آموز به خود38-تقويت مطالعات خارج از كتاب39-توجه كامل به تفاوتهاي فردي و استعداد تك تك دانش آموزان 40-نبودن استرس و دلهره در اوليا به منظور كسب نمره عالي41-به كار گيري ابزارهاي متعدد 42-شكوفايي خلاقيت و تفكر خلاق 43-مسووليت پذيرتر و نوع دوست تر و فعال تر و انتقاد پذيرتر شدن دانش آموزان44- ايجاد احساس كلي شايستگي در دانش آموز ، كاهش روحيه پرخاشگري 45-مقايسه دانش آموز با خودش 46-كاهش نرخ مردودي و تكرار پايه47-پرورش مهارتهاي اجتماعي48-موفقيتهاي اين طرح بيش از ناكامي هاي آن بود .49-دانش آموز در نشان دادن تواناييهاي خود جسارت نشان مي دهد .50-اين طرح موجب حذف برچسبهايي مانند خنگ ، تنبل و . . . شده است.

ب- ضعف ها:

استانها به موارد مختلفي اشاره کرده اند که حتي برخي از آنها با موارد مذکور در بخش قوتها متعارض است اما به سبب امانت داري انها را نقل کرده ايم.

1-وقت گير بودن به دليل تنوع ابزارها و عدم تناسب با حجم كتاب درسي 2-وجود حساسيت اولياء و دانش آموزان به مقياس بالاتر از حد انتظار3-وجود تفاوت مشاركت اولياء و ميزان برخورداري منطقه 4-مفهوم نبودن ملاك هاي طرح ارزشيابي توصيفي براي اولياء و دانش آموزان5-كاهش انگيزه و بي توجهي به يادگيري6- افزايش حجم كاري معلمان در مدرسه و خانه7- پيشرفت دانش آموزان فرقي نكرده فقط كار معلمها اضافه شده است. 8-ضعف اطلاع رساني عمومي9- افزايش دشواري اجرا با افزايش تعداد دانش آموزان 10- با توجه به مشكلات معيشتي و دو شغله بودن معلمان احتمال اجراي صوري وجود دارد 11- معلمان به ارزشياب تبديل شده اند تا معلم12- به جاي سنجش عملكردي ، تكليف عملكردي مورد توجه قرار مي گيرد 13-ملاك بالاتر از انتظار جايگزين نمره 20 شده است .14-ملاكها براي دانش آموزان مشخص نمي كنند كه انتظار معلم چيست بايد از جملات انگيزشي براي آنان استفاده كرد .15-آيين نامه اجرايي وجود ندارد 16-وضعيت دانش آموزاني كه تغيير مدرسه مي دهند ، روشن نيست 17-امكانات و تجهيزات بايد متناسب با حجم فعاليت معلم باشد .18- عدم زمينه سازي كافي 19-ناكافي بودن آموزش معلمان و اولياء 20-تعدادي از اولياء فرزندشان را به كلاس ديگر منتقل كردند. 21-نكات دستوري و جمله نويسي در مقوله درست نويسي ابهام ايجاد مي كند . 22-پيش بيني ، اندازه گيري و نتيجه گيري در علوم به سادگي قابل مشاهده نيست .23-محتواي كارنامه ها خيلي زياد است .24- عدم تشويق و پشتيباني مسوولان و مجريان از سوي سازمان و وزارتخانه25-مشخص نبودن بعضي جزييات طرح26-عدم آگاهي ساير معلمان از نحوه اجراي طرح و شرايط آن27-اظهار نظرهاي منفي و غير كارشناسي از سوي معلمان28-عدم اطلاع كافي و جمع خانواده ها از كيفيت شرايط طرح29- وجود ابهامات در ارائه كارنامه و چگونگي ثبت و تحويل آن به اوليا 30- امكان قضاوت سطحي معلمان31- تنوع بافت نيروي انساني و تنوع در نحوه گزينش ( حق التدريس ، سرباز معلم . . . )33-مشخص نبودن وضعيت دانش آموزاني كه در آخر سال نياز به كلاس جبراني دارند .34-تكميل بند عاطفي و جمع بندي عملكرد دانش آموز و ارزيابي آن ها مشكل است .35-احتمال دارد معلم را خسته كند ، وي را به قدري وارد جزييات كند كه هدفهاي اساسي تعليم و تربيت را فراموش نمايد .36- اين احتمال وجود دارد كه معلم در ارزيابي فعاليتـــــها و ويژگيهاي شخصيتي دانش آموز با وارد كردن نظرات شخصي خود موضوع را خدشه دار نمايد و دچار خطاي ارزشي يا عاطفي گردد ، به هر حال كار معلم را دشوار مي كند ، لحظه اي او را آرام نمي گذارد و اين امر باعث مي شود كه هر معلمي نتواند در اين طرح موفق عمل كند از اين رو معلمان علاقه مند مي خواهد .37- قابل درك نبودن واژگان مقياس براي دانش آموزان 38- جاي رقابت نزديك خالي است .39- عدم مهارت كافي آموزگار براي ارزيابي پوشه كار ، تكميل كارنامه40- وقت گير بودن طرح كه موجب كاهش وقت آموزشي دانش آموزان مي شود .41- سنگين بودن اجراي طرح براي خانواده هاي كم بضاعت42- عدم دسترسي معلمان به مقالات و پژوهشهاي مرتبط43- نبود دوره هاي خاص ضمن خدمت 45- دانش آموز قديم سعي داشت 18 را به 20 تبديل كند ، حالا سعي مي كند در حد انتظار را به بالاتر از حد انتظاربرساند اين فرقي در اصل موضوع ايجاد نمي كند . 46- وجود كارنامه بلند بالا نياز به توضيح فراوان براي اوليا دارد .47- كارنامه مواردي دارد كه تشخيص آنها براي معلمان بسيار مشكل است : خلاقيت ، عاطفه ، جذابيت48-اين طرح كاغذ بازي را افزايش داده است .49- احتمال دارد دانش آموز بي سواد بالا برود .50-عدم اجراي طرح در 5 پايه51- اين طرح در مورد دانش اموزان خوب، عالي و موثر است براي دانش آموزان ضعيف كاري انجام نمي دهد .52- اين طرح معلمان باحوصله ، علاقه مند و زحمتكش را مي طلبد .53 -با اينكه سال دوم اجرايم بود ، بازهم پديده تقلب وجود داشت .54- دانش آموزان ضعيف نسبت به خودشان پيشرفت داشتند ولي به سطح مورد نظر نرسيدند .55- بالا بودن هزينه هاي كلاسهاي مجري طرح نسبت به سابر كلاسها56- نظام آموزشي ما هنوز نتوانسته به صورت نظام مند و منظم با خرده سيستم ها تعامل برقرار كند.57- عدم وجود تقويم اجرايي58- نياز به ماشين تكثير ، اتاق صوتي – تصويري و وسايل آموزشي مناسب 59- عدم وجود معلم قران ، ورزش ، هنر جهت آزاد شدن وقت معلم

ج- مصوبات و تدابير(تصميماتي که در گروه پشتيباني استانها گرفته شده است )

1- تشكيل كارگاه آموزشي و توجيهي جهت مجريان 2- آموزش و توجيه اولياء3- پشتيباني علمي مجريان4- مشاركت دانش آموزان به منظور كاهش تراكم كار معلمان5- تهيه كمد بايگاني6- تهيه فرم هاي ابتكاري توسط يك معلم 7- امكانات آموزشگاه در اختيار كلاس طرح ارزشيابي توصيفي قرار گرفت8- چند تابلو در كلاس نصب شد9- سازماندهي كلاس آزمايشي بر اساس وضعيت فرهنگي – اجتماعي و سواد خانواده 10- به منظور اطمينان از وضعيت آموزشي و ارتقاء كيفي يادگيري به طور روزانه و هفتگي از كليه مفاهيم درسي ( مخصوصاً رياضي ) جزوات آموزشي جداگانه تهيه گرديد .11-معلمان ليسانس آموزش ابتدايي به كار گرفته شدند .12- تخصيص مبلغي بين 2 تا 3 ميليون ريال به مدارس مجري13- اتخاذ راهكارهاي انگيزشي جهت معلمان و مديران مدارس مجری

د- تحقق مصوبات و تدابير ( فعاليتهايي که استانها در راستاي پشتيباني از اجراي طرح انجام داده اند )

1-بازديدهاي مستمر2-آموزش مديران مدارس مجري اجراي كامل طرح ارزشيابي توصيفي 3-توجيه اوليا 4-تعيين يكي از كارشناسان دوره ابتدايي به عنوان راهنماي ويژه5-براي تعدادي از دانش آموزان ميز و صندلي انفرادي داده شده است .6-تهيه و تنظيم انواع چك ليستها7-برگزاري نمايشگاه از پوشه كارها8-تجهيز كتابخانه كلاسهاي مجري طرح9-تشويق مستمر دانش آموزان طرح يا اهداء جايزه به همه آنها10-اهدا سه دستگاه رايانه به همراه اشتراك اينترنتی جهت استفاده همه همکاران11- تشویق همکاران مجری طرح 12- تهیه انواع مهرها

هـ نگراني ها

1- وضعيت طرح در پايه هاي بعدي2- تسريع در اجراي طرح ارزشيابي توصيفي3- لطمه وارد شدن به ساعات و مباحث دروس4-

اجراي طرح درپايه هاي چهارم و بالاتر به دليل تعداد دروس مشكل است .5- عدم پذيرش كارنامه توصيفي ، جايزه اي كه ارگانها و سازمانها بر اساس نمره مي دهند .6- نگراني اولياء از وضعيت تحصيلي آينده فرزندشان 7- با توسعه طرح نظارت توسط يك ناظر يا كارشناس اداره ميسر نيست .8- وضعيت دفتر امتحانات نا مشخص است9- مثل همه طرحها ، تا زماني كه محدود اجرا مي شود ، جدي و مشتاقانه است . بعداً مي تواند اينطور شود كه راهي است براي سرپوش گذاشتن بر افت تحصيلي10- مدارس در نظر گرفته شده براي طرح خوب هستند بايد نتيجه را با وسواس بيشتري توجه نمود .11- تضميني شدن قبولي و فراموش شدن همه چيز توسط اوليا و دانش آموزان12- سرنوشت دانش آموزاني كه نسبت به گذشته خود پيشرفت نموده اند اما هنوز نسبت به روال عــــــــمومي عقب هستند ، چه مي شود ؟

و_ پيشنهادها

1- ناظران ، راهنمايان خارج از سامانه آموزشي انتخاب نشوند .2- اختصاص اعتبار لازمبهتر بود در يك مدرسه همه دانش آموزان پايه اول تحت پوشش قرار مي گرفت .فرم ارزشيابي مستمر در دروس علوم و كارنامه ها تغيير يافته و بازنگري شود .3- صدا و سيما در اين باره فعال شود و ديدگاه جديد در ارزشيابي پيشرفت تحصيلي را اشاعه دهد.4- قبل از شروع سال تحصيلي معلمان علاقه مند دوره ببينند .5- لازم است در اين طرح دانش آموزاني كه از لحاظ هوشي و اجتماعي عقب مانده هستند به مراكز مخصوصي فرستاده شوند .6- در بخش بخوانيم و بنويسيم جايي براي روان خواندندر نظر گرفته نشده است. 7- گوش دادن و سخن گفتن در آغاز سال مهم است نه در پايان سال 8- روي جلد كارنامه بايد حداقل اسم دانش آموز نوشته شود 9- فعاليت هاي توسط معلمان برجسته قابل تفسير است ، بايد تعريف شود 10- نقش غيبتهاي دانش آموزان در مقوله هايي چون منظم بودن و مسائل اجتماعي نامشخص است.11- در آخر كارنامه كلمه" نمي تواند" به جمله اضافه شود .12- تعداد مدارس طرح افزايش يابد اما براي تعميم زود است .13- ايجاد كلاسهاي متناسب با طرح14- پايين آوردن تراكم كلاس15- بجاي علامت ضربدر زدن به طور ساده وضعيت عملكرد دانش آموزان نوشته شود .16- در كارنامه درس تربيت بدني نيز گنجانده شود .17- وضعيت كلاس هاي جبراني نيز مشخص شود18- وضعيت ادامه تحصيل دانش آموزان مشخص شود.19- در نظر گرفتن حق الزحمه خاص براي همكاران مجري20- دوره هاي آموزشي / توجيهي براي آموزگاران طراحي شود .21- برنامه رايانه اي جهت چاپ كارنامه توصيفي تهيه شود .22- براي ثبت و ضبط سوابق آموزشي ، دفتري همانند دفتر امتحانات تهيه و در اختيار مدارس قرار گيرد .23- آيين نامه و دستور العملي نيز براي ارزشيابي عملكرد دانش آموزان داراي بيماري هاي خاص چون صرع ، تالاسمي ، لوسمي و . . . در نظر گرفته شود .24- ارزشيابي توصيفي برداشت اشتباهي است كه ما از ترويج فرهنگ كشورهاي خارجي داريم .25- درسال آينده همين دانش آموزان در پايه دوم تحت پوشش قرار گيرند .26- در نظر گرفتن حداقل تجهيزات و اعتبارات لازم براي مدارس مجري طرح27- معلمان به موقع آموزش ببينند .28- ارتباطي ميان مراكز روان شناختي ، اختلالات يادگيري خاص ، مديريت استثنايي و مدارس مجري و امتحانات عمومي ايجاد شود .29- اعلام نتايج تحقيقاتي و پژوهشي دوسال اجراي طرح30- نظارت بر اساس نظارت پژوهشها انجام گيرد .31- از توانمنديهاي نيروهاي استاني بهره گرفته شود.32- با بررسي همه جانبه قبلي ، در طول اجرا ، حتي الامكان از تغيير و اصلاحها پرهيز گردد .33- تعداد دانش آموزان 20 نفر باشد يا دو معلم براي هركلاس در نظر گرفته شود .34- توصيه هاي معلم حذف شود. 35- با توجه به اثرات منفي رواني از ذكر شغل پدر و مادر در كارنامه خودداري شود .36- كلاسهاي اين طرح بايد ميز يك نفره يا ميز گرد داشته باشند. 37- برداشت اين است كه تجهيز مدارس براي طرح هم به عهده ارزشيابي است 38- گردهمايي معلمان مجري طرح براي تبادل تجربيات39- اين طرح زماني به هدف مورد نظر مي رسد كه معلم كلاس به شيوه هاي تدريس و سنجش و ارزشيابي و روان شناسي تربيتي وقوف داشته باشد .

جمع بندي از بررسي گزارش استانها

1- قوت ها و پيامدها

جلب توجه اوليا و معلمان به ابعادي از ويژگي هاي دانش آموزان ، كاهش اضطراب امتحان ، كاهش شماتت و فشار رواني نمره بيست ، حذف شرمندگي به دليل اخذ نمره كم ، افزايش شناخت معلمان و مديران با ديگر شيوه هاي ارزشيابي از نقاط قوت و پيامدهاي مستقيم طرح ارزشيابي توصيفي است كه توسط اكثر استانها اعلام شده است .در جوار اين موارد ، طيف گسترده اي از پاسخها کلي وجود دارد كه درستي يا نادرستي آنها نيازمند مطالعاتي متناسب است . مانند : تقويت اصل مشاركت ، همفكري در كار گروهي ، تقويت روابط اجتماعي ، قضاوت معلم بر اساس توانايي و استعداد ، تغيير ديدگاه يادگيرندگان از نمره گرايي به يادگيري ، كاهش وابستگي دانش آموز به معلم ، از بين رفتن حس حسادت ، افزايش بهداشت رواني ، رشد عاطفي – اجتماعي و شخصيتي ، كاهش پديده تقلب ، عدم مشاهده فرار از مدرسه ، كاربرد وسايل كمك آموزشي و . . . اما به نظر مي رسد برخي از موارد نقص هايي که توسط استانها اشاره شده است از عدم درک دقيق از مباني نظري طرح و حتي عدم مطالعه دقيق جزوات راهنما حکايت دارد، که اين نيز به نوبه خود نقصي به شمار ميرود.

2-ضعف ها

مقاومت در برابر تغيير امري قابل پيش بيني است . اما يكي از نگران كننده ترين ايرادها ، مساله وقت گير بودن اجراي ابزارها توسط معلمان است . اگر براي اين مورد تدبيري انديشيده نشود ، مخاطرات جدي پيامد آن خواهد بود . به ويژه با افزايش تعداد دانش آموز در كلاس مشكل تشديد خواهد شد .برخي از پاسخ دهندگان اعلام داشته اند كه ملاك " بالاتر از انتظار " جايگزين نمره بيست شده است .طرح ارزشيابي توصيفي بر اساس داوري ذهني معلم استوار است . وابستگي داوري به مهارتها و توانمنديهاي معلم لزوم فراهم آوردن مجموعه اي از شناختها و مهارتها را مورد تاكيد قرار مي دهد .مفهوم نبودن ملاكهاي طرح ارزشيابي توصيفي براي اولياء به ويژه دانش آموزان از نكات قابل تامل است . مفاهيم مقياس انتزاعي است و بايد ديد كه چه مفهومي نزد دانش آموزان دوره ابتدايي دارد . موارد زير نيازمند مطالعه اي متناسب است . مانند : كاهش انگيزه و بي توجهي به يادگيري نزد دانش آموزان ، عدم تناسب روش با محتواي آموزشي فعلي ، وجود تفاوت در مشاركت اوليا و ميزان برخورداري منطقه ، تبديل شدن معلم به ارزشياب ، ملاكها براي دانش آموزان مشخص نمي كنند كه انتظار معلم از آنان چيست ؟ ، نامتناسب بودن امكانات و تجهيزات با حجم فعاليت معلم ، دشوار بودن بودن

به كار گيري مقياس در برخي دروس ، قضاوت سطحي معلمان ، طرح براي دانش آموز قوي مفيد است ،

3-نگراني ها

وضعيت طرح در پايه هاي بعدي ، تسريع در اجراي طرح ارزشيابي توصيفي ، لطمه وارد شدن به ساعات و مباحث دروس ، درپايه هاي چهارم و بالاتر به دليل تعداد دروس مشكل است ، جايزه اي كه ارگانها و سازمانها بر اساس نمره مي دهند ، نگراني اوليا از وضعيت تحصيلي آينده فرزندشان

4- نيازها

درخواست آموزش و اطلاعات بيشتر در اكثر موارد مشاهده مي شود .در نظر گرفتن حق الزحمه اي متناسب با كار معلمان

5- تعميم طرح

ارزشيابي توصيفي استانها ضمن برشمردن آثار مفيد طرح ارزشيابي توصيفي ، تعميم آن را مشروط به تامل و كار بيشتر كرده اند .