فصل سوم:

فعاليتهای کميته آموزش و توانمند سازی منابع انساني در طرح ارزشيابي توصيفي

الف- مقدمه

جهان به سرعت در حال تغييرات همه جانبه و پي در پي است . تجربيات ناشي از اقتصاد به شدت در حال رشد و اثرات فرهنگي ، اجتماعي و سياسي آن و هم چنين استفاده از تكنولوژيهاي پيشرفته و جديد همچون ماهوارههاي ارتباطي و كامپـــــيوترهاي قوي و اينترنت، همزمان جوامع ، خصوصاً جامعه جهان سوم و در حال رشد را با مسائلي نظير ، تورم ، اعتياد به مواد مخدر ، بيكاري ، جابه جاييهاي اجتماعي ، مخدوش نمودن ارزشهاي خانوادگي ، برخورد بين گروههاي مختلف فرهنگي و مذهبي روبرو كرده است . آموزش و پرورش اين جوامع به عنوان يك عامل محوري نه تنها بايد با اين تغييرات سريع همگام شوند بلكه بايد جهت دهنده و تسهيل كننده آنها نيز باشند . براي ايجاد تغييرات مطلوب فرهنگي، اجتماعي ، سياسي و اقتصادي ، سياستگذاران و تصميم گيرندگان هر كشور ناچار هستند كه آموزش و پرورش و عناصر تشكيل دهنده آن را تقويت كنند . در كشور ما ايران نيز تلاشهاي گستردهاي براي تغيير و تقويت نظام آموزشي در حال شكلگيري است ، از جملة اين تلاشها ، فعاليتهايي است كه در زمينة ايجاد تحول در عناصر نظام آموزشي از جمله در شيوه هاي سنجش آموخته هاي دانش آموزان انجام ميگيرد ؛ زيرا روشهاي امتحان و ارزشيابي از يك سو بر چگونگي مطالعه و يادگيري دانش آموزان و از سوي ديگر بر برنامه ها و روشهاي تدريس معلمان تأثيري عميق برجاي ميگذارند.در ايجاد اين تحول ، توجه را بايد به يادگيرنده ، محور نمودن محتواي درسي و مدنظر قراردادن نيازهاي متفاوت يادگيرندگان معطوف كرد. علاوه بر آن بايد به مراحل رشد شناختي، اجتماعي و احساسي يادگيرندگان توجه نمود و آنان را براي كسب دانش ، نگرش و مهارتهاي مورد نياز يادگيري مستقل و حل مسأله هدايت كرد . انجام درست اين موارد مستلزم استفاده از شيوه هاي مناسب ارزشيابي از يادگيري است . در شيوه هاي مرسوم ارزشيابي، به دشواري ميتوان بازخوردي براي بهبود يادگيري فراهم آورد . فرايند سنجش و ارزشيابي در ،مطابق عرف در كشور ما فقط شامل ارزيابي مجموعي يا نهايي است كه در پايان آموزش به منظور تشخيص پيشرفت تحصيلي و انجام رتبه بندي صورت ميگيرد . در اين روش تمامي تلاش معلم ، دانش آموز ، والدين و كل نظام آموزشي معطوف به آزمونهاي نهايي و نمره آنهاست و ماحصل همه زحمات در يك عدد يك يا دورقمي خلاصه ميشود . اين نمره نه تنها ملاك قضاوت و تصميم گيري (ارزشيابي ) درخصوص دانش آموز محسوب ميشود بلكه به نوعي ارزشيابي از عملكرد معلم ، مربي ، مدير، والدين و كل نظام آموزشي – تحصيلي نيز تلقي شده كه بعضي از پيامدهاي نامبارك آن تجديدي ، مردودي ، تكرار پايه ، ترك تحصيل زودرس و ضربه ها و لطمه هاي روحي و عاطفي ناشي از آن است. به عبارتي ديگر به جاي آنكه نظام ارزشيابي و اندازه گيري در خدمت نظام آموزش و رشد و توسعه فراگيران ، معلمان و غيره قرارگيرد ، فرايند تدريس و يادگيري در خدمت نظام سنجش و آزمون در آمده است و ملاك قضاوت در مورد عملكرد نظام ، در يك مقياس ضعيف و ناتوان صفر تا بيست با روشهاي غير پاسخگو و انعطاف نا پذير خلاصه شده است . اما رويكرد جديد در تجارب سنجش ، تغيير مسير از ديدگاه فرايندهاي آموختن مفاهيم در چارچوب انحصاري و مشخص، رتبه بندي دانش آموزان ، به سوي توجه بيشتر به دامنه وسيع تفاوتهاي فردي ميان آنان و هم چنين پذيرش اين نكته است كه راه و روشهاي متفاوتي براي فكر كردن ، يادگيري و ابراز ويژگيهاي شخصي وجود دارد . از جملة روشهاي جديدي كه دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي به عنوان متولي امر ارزشيابي پيشرفت تحصيلي دانش آموزان دوره عمومي آن را مدّ نظر قرارداده و به اجراي آزمايشي آن اقدام نموده است ، طرح ارزشيابي كيفي – توصيفي است ليكن اين دفتر به منظور اجراي اين طرح همواره به اين نكته توجه داشته است كه در ايجاد تحول ، عوامل بسياري دخيل هستند كه مهمترين عامل ، كيفيت كنش و واكنشي است كه در ميان معلمان و دانش آموزان اتفاق ميافتد. طبيعت اين تعامل ، يعني دانش ، مهارت و حساسيت معلم از يك سو و انتظارات يادگيري ، وضعيت اقتصادي و اجتماعي و مشخصات فرهنگي يادگيرندگان از سوي ديگر ، عامل اصلي و كليدي است كه موفقيت يا شكست طرحهاي ارتقاء كيفيت عناصر نظام و من جمله ارزشيابي را تعيين ميكند . بنابراين بسيار مهم و حياتي است كه تواناترين و شايسته ترين افراد براي حرفه معلمي به كارگرفته شوند و براي آنها براساس تواناييشان برنامه هاي ضمن خدمت با كيفيت برتر و بالاتر فراهم آيد و به آنان فرصت داده شود تا دانش و مهارت خويش را در طول دوران معلمي خود و نيز به منظور اجراي طرحهاي كارآمد آموزشي افزايش دهند. با علم به اين موضوع، اين دفتر براي توانمند سازي نيرو هاي مجري طرح و به منظور ارتقاء تأثير و كارآيي معلمان مجري طرح در پايه اول ابتدايي ، مديران و مسؤولان مرتبط در مدارس و سازمانهاي آموزش و پرورش استانهاي كشور، دوره هايي آموزشي را طراحي واجراکرده است که شرح آن خواهد گذشت.

ب_ همايش سراسري توجيهي طرح ارزشيابي توصيفي

اهداف

1-آشنايي با كليات طرح ارزشيابي توصيفي 2-بررسي مقدماتي ادبيات الگوهاي نظري و پژوهشي طرح ارزشيابي توصيفي3-ايجاد نگرش مثبت و مهارتهاي لازم براي اجراي گسترده طرح ارزشيابي توصيفي 4-بررسي و همفكري در مورد اجراي مطلوب طرح ارزشيابي توصيفي .در شهريور ماه سال 82 همايش ارزشيابي توصيفي با پيش بيني و تشكيل 6 كميته، اجرايي ، آموزشي ، امور استانها ، پشتيباني ، هماهنگي ، روابط عمومي و ارزشيابي به مدت سه روز در اردوگاه شهيد باهنر برگزار شد . اين همايش در شهريور ماه /82 به مدت سه روز در اردوگاه شهيد باهنر با شركت 400 نفر از كارشناسان مسئولان ، رؤساي گروه ابتدايي، مديران مدارس ابتدايي ، ناظرين علمي و معلمان ابتدايي مجري طرح از استانهاي كشور و مديران ، مسئولان و كارشناسان دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتيانجام شد.برنامه با تلاوت آياتي از قرآن كريم و سخنراني جناب آقاي دكتر موسوي ، معاون محترم آموزش عمومي و امور تربيتي شروع شد و سپس جناب آقاي دكتر احمدي مدير كل محترم دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي ضمن خير مقدم به شركت كنندگان به توصيف و تشريح طرح ارزشيابي توصيفي پرداختند. در بعداز ظهر همان روز جناب آقاي مرتضي حاجي، وزير محترم آموزش و پرورش رهنمودهايي ارائه فرمودند. در ادامه برنامه به منظور بهره گيري بيشتر و كاربردي نمودن آموزشهاي ارائه شده ، شركت كنندگان به 5 كلاس آموزشي با عناوين ، ارزشيابي عملكرد ، چك ليستها ، ارزشيابي مستمر ، ارزشيابي توصيفي و پوشه كار گروه بندي شدند و سپس با آموزشها و راهنماييهاي مدرسان و مربيان ، دكتر يحيي كاظمي،دكتر غلامعلي احمدي،دکتر حسن پاشا شريفي ، دکترجليل فتح آبادي ، محقق معين ، شريفان دکترحسين احمدي، عليرضا ذاكريان ، دکترمحمد حسني ، مرتضي شكوهي و خانم طاهره رستگار با بهره گيري از منابع آموزشي علمي و معتبر، فعاليتهاي خاص خود را انجام دادند. در پايان فعاليتها ، ضمن نقد و بررسي هر يك از برنامه ها ، تغييرات و اصلاحات لازم توسط اساتيد محترم ارائه و براي اجرا در كلاسهاي اول ابتدايي در اختيار معلمان مجري طرح قرارداده شد.

ج- کارگاه آموزشي ارزشيابي توصيفي

در ادامه اجراي طرح ارزشيابي توصيفي ، به منظور آموزش مهارت هاي ضروري و توجيه مجريان طرح ، 5 استان كشور ،استان فارس ، خراسان ، كرمانشاه ،آذربايجان شرقي و قزوين به صورت قطبي انتخاب شدند و به عنوان ميزبان برگزاري كارگاه آموزشي به مدت دو روز از بقيه استانهاي كشور براي شركت در كارگاههاي آموزشي دعوت به عمل آوردند .

هدف كلي :

آموزش به كارگيري شيوه ارزشيابي توصيفي

اهداف جزئي :

1- آگاهي بخشي نسبت به روند شكل گيري و اجراي طرح ارزشيابي كيفي – توصيفي در دفتر ارزشيابي2- شناخت مباني نظري و علمي طرح ارزشيابي توصيفي3- آموزش نحوة تهيه و به كارگيري ابزارهاي ارزشيابي توصيفي4- آموزش نحوة ارزشيابي دانش آموزان با شيوه ارزشيابي توصيفي 5- آموزش نحوة ثبت نتايج ارزشيابي دانش آموزان دركارنامه توصيفي 6- بازخورد نتيجه اجراي طرح به دفتر ارزشيابي براساس زمانبندي پيش بيني شدة كارگاهها به ترتيب در استانهاي منتخب برگزار گرديد

.

استانهاي شركت كننده تاريخ برگزاري استان

اصفهان ،كهگيلويه و بوير احمد ، چهارمحال بختياري ، خوزستان ، بوشهر 18/9/1382لغایت 21/9/82 فارسهرمزگان ، كرمان ، يزد

، سيستان و بلوچستان ،گلستان 22/9/82 لغایت 23/9/82 خراسانهمدان ، كردستان ، ايلام ، لرستان ، مركزي 25/9/82 لغایت 26/9/82 كرمانشاهآذربايجان غربي ، اردبيل ،زنجان ، گيلان 2/10/82 لغایت 3/10/82 آذربايجانشرقيشهر تهران ، شهرستانهاي تهران، قم ، سمنان ،مازندران 9/10/82 لغایت 10/10/82 قزوين مكان برگزاري كارگاها ، مركز خانه معلم استان براي تشكيل كلاسهاي آموزشي و مجمع عمومي در نظر گرفته شده بود . برنامه آموزشي كليه كارگاهها براساس منابع ارائه شده ، ارزشيابي در خدمت آموزش و طرح ارزشيابي توصيفي و پوشه كار معلمان ، مجريان طرح و برنامه هاي اعلام شده ، ارائه مباني نظري و چگونگي برنامه آموزشي كارگاهها توسط جناب آقاي دكتر غلامعلي احمدي و دستياران محترم و بيان روند طرح از تهيه پيش نويس تا طراحي ، تصويب و اجراي طرح ، در دفتر ارزشيابي تحصيلي و تربيتي توسط معاونين محترم دفتر ، جناب آقاي عليرضا ذاكريان و جناب آقاي مرتضي شكوهي و جناب آقاي دكتر حسني و آقاي منصوري بيان و تشريح شد. بنابر برنامه پيش بيني شده با توجه به مواد درسي پايه اول ابتدايي در هر يك از كارگاهها، شركت كنندگان به 4 الي 5 گروه با عناوين ، رياضيات ، علوم تجربي، ويژگيهاي عمومي و هنر ،قرآن و بخوانيم و بنويسيم تقسيم بندي شدند و هر گروه به مقتضاي ماده يا مواد درسي به ترتيب به تهيه و تنظيم ، چك ليست ، پوشه كار و كارنامه توصيفي پرداختند . در خلال فعاليت هريك از گروهها ، بازديد ، راهنمايي و توضيحات لازم توسط جناب آقاي دكتر احمدي و دستياران محترم صورت گرفت و در پايان هر برنامه طي يك مجمع عمومي ضمن نقد و بررسي كار هر گروه به تفسير و اصلاحات لازم پرداخته شد. و در نهايت در جلسه پاياني نمونه برگه ها و برنامه هاي اصلاح شده ، براي اجرا در اختيار مجريان طرح و مسئولان شركت كننده قرار گرفت .

د_ همايش ناظران علمي طرح در استان ها

در سومين برنامه آموزشي طرح ، براساس اهداف و دستورالعمل تشكيل كميته هاي مرتبط همايش ناظران علمي طرح از استانهاي كشور در روزهاي سوم و چهارم اسفندماه 82 بااهداف : - بيان روند اجرايي طرح- بررسي نقاط قوت و ضعف طرح - ارائه راهكارهاي عملي به منظور بهبود عملكرد مجريان طرحدر استان يزد با شركت 29 ناظر علمي ،5 نفر از كارشناسان مسؤول استانهاي برگزار كننده كارگاههاي آموزشي ارزشيابي توصيفي ، مدير اجرايي ، همكار تخصصي ، استادان ، مسؤولان محترم دفتر ارزشيابي و نماينده محترم پژوهشكده تعليم و تربيت و ساير عوامل اجرايي برگزار گرديد . در اين همايش ، مباحثي درخصوص اهداف برگزاري همايش توسط معاون و مسؤولان محترم دفتر ارزشيابي مطرح شد و مباني نظري و اهداف طرح توسط استادان محترم و چگونگي نظارت و ارزشيابي طرح توسط نماينده محترم پژوهشكده تعليم و تربيت تشريح شد. به مـنظور بررسي نقاط قوت و ضعف عملكرد طرح ، ناظرين علمي در سه كميته بررسي مشكلات و مسائل اجرايي طرح ، كميته آينده طرح و چالشهاي روبه روي آن و كميته بررسي كارنامه توصيفي ، گروه بندي شده و پس از اخذ موارد مشاهده شده در هر يك از استانها ، هر كميته حسب مورد پيشنهادها و نتايج زير را ارائه دادند .

1) مشكلات و مسائل اجرايي:

- بازنگري در ابزارهاي ارزشيابي و تدوين يك مجموعه منظم - تجهيز كلاسها به مواد و وسايل آموزشي – رعايت تناسب بين دانش آموزان و معلم ( حداكثر 24 به 1) - كاهش محتواي كتب و تناسب بين محتوا و ارزشيابي توصيفي - ارتقاء دانش و مهارتهاي معلمان براي اجراي طرح - توجيه كامل اولياء توسط معلم مجري طرح و ناظرين علمي - پيش بيني منابع مالي جهت خريد تجهيزات - حق الزحمه معلمين مجري طرح و ناظرين علمي - تهيه نرم افزار مناسب با طرح - بستر سازي و فرهنگ سازي براي اجراي مطلوب طرح

2) آينده طرح و چالش هاي آن

- پيشنهاد مي شود که طرح مذكور به همين ميزان در پايه دوم و سوم ادامه يابد تا ارزشيابي كاملي از طرح به عمل آيد . - در صورت امكان و به منظور مطالعات تطبيقي و كسب تجربه چند نفر از ناظرين علمي طرح به كشورهايي كه از ارزشيابي توصيفي استفاده مي كنند اعزام شوند .

) بررسي كارنامه توصيفي 3

-به منظور تسهيل در دسترسي به كارنامه دانش آموزان ، مشخصات فردي ، كد ملي وكد آموزشگاه روي جلد كارنامه درج گردد. - درج مشخصات سازمان و منطقه آموزش و پرورش روي جلد– اضافه نمودن يك بند با عنوان ، آيا سوابق دانش آموزان را مطالعه نموده ايد ؟– حذف مشخصات والدين دانش آموزان– درج تعداد روزهاي غيبت در بند 2 كارنامه – حذف بند 3 « فعاليتهاي برجسته دانش آموز» - حذف گزينه « بالاتر از حد انتظار » از مقياسهاي درجه بندي و تعريف دقيق ساير گزينه ها– اضافه نمودن عملكرد درسي به درس تربيت بدني در بند 4 و هم چنين اهداف و ويژگيهاي جسماني نيز لحاظ گردد – ابعاد مورد نظر ويژگيهاي عاطفي در قسمت مربوطه آورده شود – در بند 9 « تأييد و تصميم » درخصوص آن دسته از دانش آموزان كه بنا به نظر شوراي مدرسه امكان ارتقاء به كلاس بالاتر را ندارند ، نميتواند آورده شود– حل مشكل فني « سيستم رايانه اي نگارش مربوطه » - مشكل تكميل كارنامه توسط چند نفر ( دفتر دار ، اولياء ، معلم )- عدم وجود انگيزه مادي جهت صرف وقت و تكميل كارنامه با توجه به حجم كاری