نتایج تحقیقات پژوهشگاه آموزش و پرورش از اجرای سه ساله طرح ارزشیابی توصیفی

گزارش تحقیقات پیرامون طرح ارزشیابی توصیفی و آینده طرح

بخشی از نتایج تحقیقات پژوهشگاه آموزش و پرورش از اجرای سه ساله طرح ارزشیابی توصیفی از سوی آقای مرتضی شکوهی معاون دفتر آموزش ابتدایی معاونت آموزش عمومی وزارت آموزش و پرورش در مصاحبه با خبرنگار آموزش وپرورش ایسنا اعلام شد.ضمن تشکر فروان از آقای شکوهی و به ویژه از خبرنگار خبرگزاری ایسنا متن کامل این خبر را که در تاریخ سوم دی ماه 1385 در توسط این خبرگزاری با ارزش در اینجا منتشر شده ذیلا به طور کامل تقدیم ذی نفعان طرح ارزشیابی توصیفی می نمایم.به امید اینکه خبرگزاری با پژوهشگران مجری تحقیق نیز مصاحبه کرده و جزئیات بیشتری از نتایج این طرح را آشکار سازد.من هنوز فرصت نکردم به قولی که در نوشته قبلی در وبلاگ ارزشیابی توصیفی داده ام عمل کنم.هرچند که پائیز هم تمام شد!! اما اگر خدا بخواهد نمی گذاریم به آخر زمستان بکشد!! انشاءالله( محقق معین، سه شنبه 5/10/1385 (

اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي توصيفي (حذف نمره در مقطع ابتدايي) كه مقرر شده بود پس از 3 سال پايلوت و بعد از ارزيابي پژوهشگاه و شوراي عالي آموزش و پرورش، در خصوص استمرار آن تصميم‌گيري شود، با راي اين شورا، 2 سال ديگر نيز تمديد شد.

به گزارش خبرنگار «آموزش و پرورش» ايسنا اجراي آزمايشي طرح ارزشيابي توصيفي در مقطع ابتدايي از سال تحصيلي 83-82 با تحت پوشش بردن 200 كلاس پايه اول آغاز شد و در سال تحصيلي 84-83، 500 كلاس درس شامل 300 كلاس پايه اول و 200 كلاس پايه دوم و در سال تحصيلي 85-84 نيز يكهزار كلاس درس شامل 500 كلاس اول، 300 كلاس دوم و 200 كلاس سوم را تحت‌ پوشش برد كه در اين سال از بين 500 كلاس درس پايه اول شاهد افزايش 200 كلاس درس به شكل غيررسمي با توجه به تقاضاي استانها براي اجراي طرح بوديم.

پس از پژوهشهاي انجام شده در خصوص نحوه اجراي طرح از سوي پژوهشگاه آموزش و پرورش، شوراي عالي اين وزارتخانه مصوب كرد تا اين طرح بدون هيچ افزايش پوششي در سالهاي تحصيلي 86-85 و 87- 86 نيز به مدت 2 سال به اجراي آزمايشي درآيد و مجددا ارزيابي‌هايي از روند اجرا صورت گيرد.
بر اين اساس در سال تحصيلي جاري، 1076 كلاس درس تحت پوشش طرح رفتند كه از اين بين 200 كلاس درس پايه سوم تحت پوشش طرح به چهارم انتقال يافته و از پوشش خارج شدند و هم اكنون 300 كلاس پايه سوم، 500 كلاس پايه دوم و 500 كلاس پايه اول تحت پوشش طرح هستند و 206 كلاس درس اضافي نيز جزء همان آمار افزايش داوطلبانه كلاسهاي درس بوده‌اند؛ لذا بر اساس دستورالعمل شوراي عالي آموزش و پرورش جذب پايه اول در طرح صرفا به تعداد خروجي‌هاي اين پايه در سال گذشته بوده است.

اعلام جزييات ارزيابي پژوهشگاه آموزش و پرورش از اجراي طرح ارزشيابي توصيفي
عدم افزايش تعداد دانش‌آموزان تحت پوشش حذف نمره در سال جاري
تشكيل شوراي سياستگذاري پيشگيري امور طرح ارزشيابي توصيفي
شكوهي، معاون مديركل دفتر آموزش و پرورش ابتدايي در گفت‌وگو با خبرنگار «آموزش و پرورش» ايسنا ضمن توضيح پيرامون جزييات ارزيابي پژوهشگاه آموزش و پرورش از نحوه اجراي 3 سال آزمايشي طرح حذف نمره در مقطع ابتدايي، خاطرنشان كرد: بر اساس تأكيد شوراي عالي آموزش و پرورش، امسال صرفا به تعداد خروجي‌ها، در پايه اول جذب شدند؛ اما از آنجا كه سالهاي قبل تعدادي از استانها داوطلبانه افزايش پذيرش داشته‌اند، لذا شاهد افزايش تعداد دانش‌آموزان هستيم و گرنه هيچ افزايشي بيش از آنچه در مصوبه شوراي عالي آموزش و پرورش آمده، لحاظ نشده است.
وي با اعلام درخواست شوراي عالي آموزش و پرورش در خصوص تشكيل شوراي سياستگذاري پيشگيري امور مربوط به طرح ارزشيابي توصيفي در معاونت آموزش عمومي به استناد پژوهش پژوهشگاه آموزش و پرورش اظهار كرد: بر اين اساس شوراي فوق متشكل از يكنفر از شوراي عالي آموزش و پرورش، يك صاحبنظر از دفتر برنامه‌ريزي و تاليف كتب درسي و پژوهشگاه آموزش و پرورش، به رياست معاون آموزش و پرورش عمومي و دبيري مديركل دفتر آموزش و پرورش ابتدايي تشكيل شد كه كارشناسان ارزشيابي دوره ابتدايي و معاون دفتر آموزش و پرورش ابتدايي و اساتيد صاحب‌نام نيز در اين شورا حضور خواهند داشت.
به گفته شكوهي كميته‌هايي براي تغذيه اين شورا اعم از كميته علمي و مباني نظري،‌كميته بازنگري در روشها و بويژه كارنامه توصيفي، كميته اجرايي و پشتيباني نيز تشكيل شده است.

كاهش محسوس اضطراب و بهبود نسبي نگرش دانش‌آموزان در خصوص گرايش به تحصيل از نقاط قوت ارزشيابي توصيفي روشهاي كيفي ياددهي – يادگيري در كلاسهاي مشمول طرح بهتر اجرا شده است.

وي با اشاره به نتايج ارزيابي پژوهشگاه آموزش و پرورش از روند اجراي طرح حذف نمره به ايسنا گفت: عمده نقطه قوت به عنوان دستاورد طرح، كاهش محسوس و بالاي اضطراب دانش‌آموزان، بهبود نسبي نگرش دانش‌آموزان نسبت به كسب علم و دانش و گرايش به تحصيل در ارزيابي پژوهشگاه آموزش و پرورش ذكر شده است.
معاون دفتر آموزش و پرورش ابتدايي با اشاره به اين كه بر مبناي اين ارزيابي وضعيت دروس انشا، جمله‌نويسي،‌ خواندن،‌ علوم و رياضي دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي نسبت به دانش‌آموزان غير مشمول تفاوت داشته است،‌ اذعان كرد: بعلاوه روشهاي كيفي ياددهي – يادگيري در كلاسهاي مشمول طرح بهتر اجرا شده و زمينه گرايش دانش‌آموزان به ارزشيابي گروهي و فرايندي، اجراي روش تدريس فعال از سوي معلم، افزايش انگيزه و بازخوردي‌هاي فرايندي را فراهم كرده است.
وي كمك به اجراي برنامه‌هاي زمينه‌ساز ايجاد تغيير و اصلاحات مناسب در آموزش و پرورش را از ديگر دستاوردهاي مثبت طرح ارزشيابي توصيفي در ارزيابي پژوهشگاه بيان كرد و به ايسنا گفت: اين طرح همچنين زمينه ارايه و اجراي طرح‌هاي نوين در آموزش و پرورش و ايجاد تغييراتي در ساختار و تشكيلات تامين نيروي متخصص و ساير حوزه‌هايي كه نسبت به آنها روحيه محافظه‌كارانه و رغبت كمتر به تغيير وجود داشته را فراهم كرده است.

كاهش گرايش دانش‌آموزان و والدين به 20 و افزايش گرايش معلمان به توسعه مهارتهاي حرفه‌اي شواهدي دال بر ضعف دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي در پيشرفت تحصيلي پيدا نشده است.

پژوهشگاه آموزش و پرورش در خصوص نتايج مثبت طرح ارزشيابي توصيفي در پيشرفت دانش‌آموزان به قطعيت نرسيد
به گفته شكوهي، بررسي‌هاي دفتر آموزش و پرورش ابتدايي از روند اجراي طرح نشان داده است كه گرايش دانش‌آموزان به نمره 20 بسيار كمتر و فشار والدين در اين خصوص بسيار كاهش يافته و از طرفي گرايش معلمان به توسعه مهارتهاي حرفه‌اي خود بيشتر شده و تمايل بيشتري نسبت به گذشته در اجراي وظايف خود پيدا كرده‌اند.

وي در پاسخ به اين كه «با اين وضعيت آيا آموزش و پرورش موفق به بيست‌زدايي شده است؟» ادامه داد: احساس مي‌كنيم در اين زمينه موفق شده‌ايم چرا كه اين مهم را از ناحيه والدين و دانش‌آموزان شاهد بوده‌ايم.
معاون دفتر آموزش و پرورش ابتدايي با تاكيد بر اين كه طرح فوق حتما نيازمند توجه و تعمق جدي‌تر در روشهاي اجرايي است، تصريح كرد: پژوهشگاه آموزش و پرورش شواهدي دال بر اين كه دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي ضعف در پيشرفت تحصيلي يا خللي در اين زمينه داشته باشند، پيدا نكرده بلكه دلايلي نيز در خصوص بهبود پيشرفت بدست آورده كه چندان مكفي نبوده و اطلاعات و آمارهاي موجود، پژوهشگاه را به اين قطعيت نرسانده كه طرح فوق در پيشرفت دانش‌آموزان نتايج مثبت بالايي داشته است.

وي ورود بيشتر به مباني نظري طرح ارزشيابي توصيفي را از جمله كاستي‌هاي ذكر شده از سوي پژوهشگاه آموزش و پرورش در اجرا خواند و خاطر نشان كرد: در اين خصوص تاكيد شده تا ادبيات قوي‌تري براي مباني نظري فراهم شود به اين معني كه بتوان مفهوم ارزشيابي توصيفي را در بستري تئوريك و نظري تعريف كرد.
نبود دلايل مكفي براي ارتقاي كيفيت يادگيري علي‌رغم كاهش اضطراب دانش‌آموزان و عدم استفاده از ابزارهاي متنوع سنجش از علل تمديد 2 ساله طرح ارزشيابي توصيفي
تمامي ايرادات به روند اجرا و نه اصل طرح ارزشيابي وارد شده است
شكوهي ادامه داد: همچنين در اين زمينه علي‌رغم كاهش اضطراب امتحان، دلايل مكفي براي ارتقاي كيفيت يادگيري پيدا نشده و ذكر شده است كه بهبودي حاصل شده، اما متناسب با اهداف مورد نظر طرح در خصوص بهبود وضعيت نبوده، لذا بايد روشها تغيير يافته، ابزارها را متناسب با مهارتهاي حرفه‌اي معلمان ساخت و آموزشهاي لازم براي اجراي روشهاي تدريس فعال را ارايه داد.
وي با بيان اين كه بر اساس مستندات پژوهشگاه آموزش و پرورش، از ابزارهاي متنوع سنجش در روند اجراي طرح بخوبي استفاده نشده است، به ايسنا گفت: براي اجراي مناسب طرح معلمان بايد از ابزارهاي مختلف سنجش استفاده كرده و به آزمونها و امتحانات اكتفا نكنند، بلكه از پوشه كار، آزمونهاي عملكردي، مشاهده، ثبت رويدادها و ... نيز بهره برند؛ در اين زمينه به زعم پژوهش انجام شده، معلمان بنا به دلايلي چون تراكم بالاي دانش‌آموزي، كمبود فرصت، ضعف در مهارت و ... از اين ابزارهاي متنوع بخوبي استفاده نكردند كه اين ايراد نيز همانند ايرادهاي قبلي به روند اجرا و نه اصل طرح وارد شده است.

تراكم بالاي دانش‌آموزان، ضعف فرهنگي و پيچيدگي سنجش يادگيري از علل ايجاد ضعف در روند اجراي ارزشيابي توصيفي
معاون دفتر آموزش و پرورش ابتدايي در خصوص عمده عللي كه سبب ايجاد ضعفهاي فوق در روند اجراي طرح ارزشيابي توصيفي شده‌اند، اظهار كرد: متاسفانه علي‌رغم تلاشهاي بسياري كه براي معلمان،‌ والدين و مديران در اين زمينه صورت گرفت، هنوز بستر فرهنگي لازم در خصوص حذف نمره ايجاد نشده است.
وي ادامه داد: بعلاوه نبود آمادگي لازم در مدارس از باب تراكم دانش‌آموزي، امكانات، ابزارها و ساير وسايل مورد نياز نيز از ديگر علل ضعف بوده‌اند و به عبارتي در اجراي طرح نيز قادر به كاهش تراكم نبوديم، چرا كه براي معرف‌بودن نمونه بايد بر اساس واقعيات موجود آموزش و پرورش، تراكم دانش‌آموزي را انتخاب مي‌كرديم.
شكوهي تاكيد كرد: ‌البته پيچيدگي سنجش و پژوهش مفهوم يادگيري نيز مي‌تواند از علل رسيدن به اين نتيجه باشد، چرا كه براي سنجش يادگيري نيازمند ابزارهاي دقيقي هستيم و لذا ممكن است هنوز ابزارهاي ما براي سنجش كيفيت مناسب نبوده باشد.

بازنگري در كارنامه توصيفي و واژه‌هاي به كار برده شده درباره پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان براي جلوگيري از افتادن در دام تداعي‌كننده‌هاي 20
16 ساعت دوره ارزشيابي كيفي و توصيفي براي مجريان طرح در سال جاري برگزار مي‌شود.

وي با اشاره به تغييراتي كه پس از ارزيابي‌هاي صورت گرفته در روند اجراي طرح رخ خواهد داد، اظهار كرد: كارنامه توصيفي وضعيت دانش‌آموزان در بازخورد به معلمان و والدين خوب عمل كرده اما در بعد بازخورد به دانش‌آموزان شايد محل تامل باشد؛ يعني به نظر رسيد، شايد واژه‌هاي به كار برده شده چندان براي دانش‌آموزان گويا نباشد، لذا تصميم گرفته شد تا تغييراتي در اين زمينه لحاظ شود.
معاون دفتر آموزش و پرورش ابتدايي تاكيد كرد: بدنبال اين هستيم تا كارنامه براي جلوگيري از افتادن در دام مفاهيمي كه جنبه 20 دارند، بررسي شود و به عبارتهايي برسيم كه تداعي 20 براي دانش‌آموزان نداشته باشد.
وي ادامه داد: در سال جاري 16 ساعت دوره ارزشيابي كيفي و توصيفي براي مجريان طرح در نظر گرفته شده است.

شكوهي در خصوص وضعيت دانش‌آموزان پايه سوم تحت پوشش طرح كه امسال با ورود به پايه چهارم از پوشش خارج شده و بايد به شيوه عادي تحصيل كنند، اظهار كرد: در بخشنامه ذكر شده است كه امسال اين دانش‌آموزان با روش معمول اما با تاكيد بر ارزشيابي‌هاي مستمر، آزمونهاي عملكردي و پرهيز از اضطراب امتحان و ... تحت آموزش قرار گيرند و سعي شود معلماني كه نگاه توصيفي دارند در اين حوزه به كار گرفته شوند.

ارائه پيشنهاد ارزيابي سواد خواندن دانش‌آموزان طرح ارزشيابي توصيفي در آزمون پرلز2006وي در پاسخ به اين پرسش ايسنا كه با نزديك‌شدن به آزمون پرلز 2006، آيا دانش‌آموزان تحت پوشش طرح ارزشيابي توصيفي در اين طرح در كنار ساير دانش‌آموزان از نظر سواد خواندن مورد آزمايش واقع خواهند شد، اذعان كرد: پيشنهاد اين مهم به مسؤولان مربوطه ارايه خواهد شد تا در صورت موافقت، دانش‌آموزان ارزشيابي توصيفي نيز در طرح سواد خواندن در مقايسه با دانش‌آموزان عادي مورد آزمايش قرار گيرند.